Amstelzwam

De natuur kent geen afval. Van economie tot ecosysteem, Amstelzwam innoveert, verbindt, en vergroent de wijk op integrale wijze door gebruik te maken van het sociale kapitaal van de buurt. 

Het begint simpel: met een kop koffie, waarbij het koffiedik hergebruikt wordt om oesterzwammen te kweken. Vanuit hier ontstaat het bewustzijn en groeit de inspiratie.

Waar bewustwording en inspiratie klein begint, is ons uiteindelijke doel groot: elke wijk van Amsterdam afvalloos - zo wordt Amsterdam circulair en klimaatbestendig, en is ze voorbereid op de toekomst.

Wie zijn wij?
We zijn een organisatie die bouwt aan een “mycelium-netwerk” in Amsterdamse wijken samen met “de 5 O’s”: onderwijs, ondernemers, overheden, organisaties, en onderop (bewoners). In het hoofdstuk Partners worden de huidige partners beschreven.

Dit mycelium-netwerk - een community of practice - werkt gezamenlijk aan het bereiken van een afvalloos en circulair en klimaatbestendig Amsterdam.

Amstelzwam is gestart door Rudy Klaassen 

Wat doen we? 
De wereld kent vanwege vergaande klimaatveranderingen grote uitdagingen die vragen om aanpassingen in de economie en levenswijze. Door slim om te gaan met energie, water, voedsel, en grondstoffen, en door natuurlijke processen te gebruiken bouwen we een stedelijk ecosysteem dat zichzelf kan vernieuwen zonder daarbij de omgeving onomkeerbaar schade toe te brengen.

We sluiten kringlopen. We vergroenen de buurt. Grondstoffen blijven zoveel mogelijk in de wijk en worden hergebruikt door iedereen. Door de grondstoffen in de wijk te houden en slim te gebruiken wordt deze groener, schoner, eetbaar, en fijner om te wonen. Zo worden hittestress, wateroverlast, fijnstof, en klimaatverandering bestreden - maar ook eenzaamheid en armoede! Het zijn allemaal grote problemen in Amsterdam. Amstelzwam wil deze aanpakken.

De aanpak van Amstelzwam is namelijk een integrale buurtaanpak waarbij duurzame en sociale doelstellingen onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Amstelzwam stimuleert de wisselwerking van het gelijktijdig bevorderen van groen en sociaal door het creëren van een de circulaire economie met nieuwe kansen voor iedereen.

Amstelzwam maakt duurzaamheid op lokaal niveau tastbaar en motiveert mensen anders te gaan leven zodat een circulaire economie geen fantasie-model blijft maar een realistische leefvorm wordt.

Naast de circulaire economie sluit de visie van Amstelzwam ook naadloos aan bij de blauwe economie van Gunter Pauli. Amstelzwam wil de blauwe economie in Amsterdam uitrollen met als startpunt een kopje koffie.

De visie werkwijze van Amstelzwam sluit aan bij alle kernopgaven die de gemeente geformuleerd heeft en aan de missie van de gemeente voor circulariteit in 2050 (in de introductie staat letterlijk: “paddenstoelen kweken op koffiedik, dat je anders weg zou gooien.”).

Koffie als waardevolle grondstof
Het begint met een kop koffie. Amstelzwam biedt een totaaloplossing voor de traditionele koffie-levensloop van Amsterdam naar een koffie-kringloop! Grofweg worden er in Amsterdam 2,5 miljoen kopjes koffie per dag gedronken. Dit staat voor bijna 21.000 kg koffiedik (drooggewicht) per dag! Ons doel is dat 100% van de koffie reststromen in Amsterdam worden hergebruikt. Koffiedik is een waardevol product dat gebruikt kan worden als grondstof voor nieuwe producten, bijvoorbeeld oesterzwammen, waarbij afval wordt verminderd en nieuwe waarde gecreëerd.

Zo creëert Amstelzwam kostenreductie voor afvalverzameling. Ook brengt Amstelzwam verbinding tussen ondernemers en bewoners op wijkniveau. Er worden nieuwe arbeidsplaatsen gecreëerd, bijvoorbeeld door middel van het kweken van oesterzwammen in de buurt. Educatie wordt gestimuleerd omdat lokale onderwijsinstellingen nauw betrokken worden bij alle facetten van het proces. We creëren bewustwording voor circulariteit en gezondheid in de wijk.

Hierdoor worden toekomst-behendige bewoners gecreëerd. Bewoners kweken thuis hun eigen oesterzwammen op koffieprut, of brengen de koffie naar een centrale plek waar buurtbewoners samen oesterzwammen kweken. Lokale horeca-ondernemers worden leveranciers van koffie en gebruiken de oesterzwammen in hun keuken. Tijdens ‘Zwamcafé's’ ontmoet de buurt elkaar waar ook workshops, lezingen en activiteiten over duurzaamheid en circulariteit worden uitgevoerd en voorbereid. Bewoners gaan lokaal groen gaan verbouwen in de buurttuinen met compost afkomstig van restproducten uit de oesterzwammenkwekerij.

Net zoals mycelium is het concept van Amstelzwam gemakkelijk te vermenigvuldigen. Zo spreekt Amstelzwam alle buurten in Amsterdam aan. Ons doel is dat in elke wijk afval wordt bespaard, de circulaire economie wordt gestimuleerd, de sociale cohesie vergroot, en de wijk vergroend.

Het duurzame verander model (theory of change)

De werkwijze van Amstelzwam in een model: Het model verbindt de actoren die de samenleving vormen. Dit zijn de 5 O’s: onderwijs, ondernemers, overheden, organisaties, en onderop (buurtbewoners). Via het duurzaam verandermodel waarin activiteiten modulair worden ingezet om specifieke doelen te behalen met als ultieme uitkomst: geen afval meer, en een circulair en klimaatbestendig Amsterdam.

Omdat veranderingen vooral ook in de openbare ruimte zichtbaar worden, start Amstelzwam daar waar genoemde actoren de omgeving delen. In een buurt wordt een lokale gemeenschap gevormd die met elkaar doelen en activiteiten vormgeven en uitvoeren. Deze lokale changemakers dienen als katalysator voor een opschaling van ambities en doelstellingen. Vanuit een modulaire werkwijze haakt Amstelzwam aan op die fase waar de lokale community binnen het verandermodel is, en maakt vervolgstappen expliciet en resultaten zichtbaar.

Zo werkt Amstelzwam op de volgende manieren:

• Bevorderen van een bewustzijn over duurzaamheid bij buurtgenoten, scholen, overheid en bedrijven


• Implementeren van een duurzame leefstijl in buurt en stad


• Opzetten van samenwerkingsverbanden middels co-creaties


• Invulling geven aan klimaatagenda met gemeente en partners

Door de graduele aanpak van Amstelzwam stimuleren we de cyclus dromen - denken - doen - groeien bij de lokale changemakers.

Amstelzwam creëert een duurzame en sociale buurt-hub
De 5 O’s hebben een platform nodig om elkaar te ontmoeten en van elkaar te leren, en om samen nieuwe initiatieven te laten ontstaan. Het gaat daarbij niet alleen om milieu, maar ook om de sociale samenhang in de wijk te versterken en zorgen voor een lokale economie: zowel ‘Planet’ als ‘People’ als ‘Profit’. De buurt-hub kan naar behoeven van de buurt een totaal nieuwe fysieke locatie worden of gebruik maken van reeds bestaande locaties. Er zijn sfeerimpressies gemaakt en er is een eerste begroting gemaakt voor een mogelijke buurt-hub. Hoe zo’n buurt-hub er uit zou kunnen zien moet verder in samenspraak met de bewoners tot stand komen.

In de buurt-hub worden o.a. activiteiten rondom koffie en andere afvalstromen georganiseerd, gericht op het bevorderen van de volgende thema’s:

- Ontmoeting en participatie
- Werkgelegenheid en educatie
- Veiligheid en leefbaarheid
- Circulariteit en klimaatbestendigheid

Amstelzwam realiseert een circulaire en inclusieve lokale economie
Het roer moet om. De mensheid kan, geïnspireerd door de natuur, zonder afval leven.  Amstelzwam creëert een circulaire en inclusieve economie. Iedereen maakt werk van de stad zonder afval. Dat betekent dat alle grondstoffen die vrijkomen uit de wijk worden gerecycled of ge-upcycled. Bij Amstelzwam worden mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt betrokken. Zo maak je werk van cohesie in de wijk, zonder uitvallers. 

Amstelzwam brengt belangen bij elkaar
Je moet anders naar een stad of buurt durven kijken. Stel het stads- of buurtbelang voorop. Je moet lef hebben om die taak met verschillende partijen op te pakken. Over je eigen schaduw springen, out of the box denken: hoe je het ook noemt, het is de sleutel tot succes, als je problemen integraal in een gebied wilt aanpakken op een duurzame en sociale manier. Zo bevorderen we de ontwikkeling van democratische bestuursvormen en co-creatie op lokaal niveau.

Doelgroepen
Amstelzwam werkt ‘van onderop’ samen met alle doelgroepen (de 5 O’s): bewoners (onderop en organisaties), ondernemers, onderwijs, en de overheid. Zie ook partners. Hieronder lees je waarom het nodig is dat iedereen meedoet.

Bewoners (onderop en organisaties)
De buurt is aan zet! Amsterdam geeft de straten en pleinen weer terug aan de Amsterdammers met een aanpak om de buurt vraaggericht te verbeteren. Waar we vanaf moeten, is de houding: “laat de gemeente het maar oplossen”. Zonder de kennis en kunde van de lokale bevolking wordt het nooit een succes. De bouw en inrichting van een wijk zijn een complex vraagstuk en door fouten ontstaan er te vaak lege publieke ruimten.

Ondernemers
Met een alsmaar stijgende CO2-uitstoot zijn duurzame maatregelen vanuit het bedrijfsleven harder nodig dan ooit. Het bedrijfsleven ligt onder een vergrootglas. Bedrijven spelen immers een niet te onderschatten rol in het terugdringen van CO2-emissie. Het succes staat of valt echter met de wil van medewerkers. Voor een geslaagde duurzame strategie is de medewerking en het ‘geloof’ van medewerkers cruciaal. In de praktijk blijkt helaas nog weleens dat zij de duurzame ambities juist belemmeren. Bovendien worden duurzaamheidsmaatregelen vaak top-down bepaald met weinig mogelijkheden voor een dialoog. Het gevolg: genomen maatregelen sorteren nauwelijks effect.

Onderwijs
Er zijn in de stad veel klussen te doen die door leerlingen of studenten kunnen worden gedaan. Zo kunnen studenten hun expertise inzetten om een Zero Waste Lab te runnen of han-en-span diensten verlenen in de wijk, terwijl specialisten en experts in de scholen tijdens een expertmeeting leerlingen kunnen inspireren. Daarmee versterk je beide kanten.  Op dit moment zijn leerlingen druk bezig met het ontwerpen van een aantrekkelijke grow-kit voor Amstelzwam om een groot publiek aan te spreken om koffie te upcyclen. Daarnaast is er ook een buurtlab door studenten van een technasium ontworpen vanuit de vraag van een buurt. Zo’n betekenisvol project blijft resoneren bij de leerlingen en de samenleving wordt er beter van.

Overheid
De gemeente heeft ambitieuze doelstellingen voor circulariteit en klimaatbestendigheid. Maar om deze te bereiken moeten ze samenwerken met alle partijen in de samenleving.

De overheid speelt hier een faciliterende rol en kan als katalysator en platform dienen.

Activiteiten
Amstelzwam beoogt de volgende activiteiten te organiseren:

• Een 'train the trainers-programma' in alle facetten van de buurt (workshops Aanrechtagrariërs,  Zwambassadeurs-trainingen, het opstarten van een Amstelzwam connectors-netwerk en het geven van Master Mushroom cursussen aan toekomstige Amstelzwam-kwekers)


• Educatieprogramma’s voor alle typen onderwijs (basisscholen, middelbare scholen, hogescholen, universiteiten, etc.) en creëren van leer-werkplekken


• Participatieprogramma’s voor alle bewoners op alle locaties (Zwamcafé's en zwambassadeurs-trainingen) 
  Zero Waste Academy als een lerende organisatie (i.s.m. BOOT, Hogeschool van Amsterdam, en de Universiteit van Amsterdam)
  
  Resultaten
  De resultaten zullen zijn:


• Een kostenverlaging voor de gemeente en bewoners (geen afval en de grondstoffen blijven in de wijk; lokale voedselproductie en gezondheid bij mens en Amsterdamse bodem)


• Een nieuwe impuls in de groene leefomgeving (er ontstaat Amstelzwam compost voor de Amsterdamse stadstuinen, en Amsterdam wordt rainproof en biodivers door ontstening en vergroening in de buurt) 


• Nieuwe samenwerkingsvormen ontstaan (er is meer lokale bedrijvigheid)


• Bedrijfsleven is mede verantwoordelijk voor de ambitie van zero waste en de circulaire economie en is daardoor onderdeel van de innovatie (win-win)


• Iedereen doet mee


• Nieuwe energie in de samenleving (“Wij kunnen het!”)
  
  Amstelzwam en Cirkelstad Amsterdam
  Wil jij aansluiten bij het Amstelzwam Myceliuym Netwerk, meld je aan bij: info@rudyklaassen.nl of download het stappenplan om vandaag al oesterzwammen te kweken op koffieprut. 
  
  Je kunt vandaag ook al een workshop Aanrechtagrarier bestellen!